Case savnan um endurnýtslu og endurvinning

Lær um munin á endurnýtslu og endurvinning útfrá einari røð av dømum um hesi bæði. Endamálið er at geva tær eina fatan av, hvat endurnýtsla og endurvinning er, við at hyggja at einum hópi av dømum, sum eru kend bæði úr byggivinnuni og frá gerandisdegnum.

Mynd 1

Seks avfallsspann til sortering av avfall.

Á myndini sæst ein burturkaststøð har tað ber til at sortera burturkastið í ymiskar bólkar. Endamálið við sundurbýtið er at tryggja tað besta upprunastøði fyri endurnýtslu og endurvinning. Glas, jarn, plast, pappír, papp, matburturkast o.s.fr. kunnu øll endurnýtast og sostatt tæna einum endamálið. Stórt sæð alt burturkast kann endurnýtast, um tað verður sorterað rætt. Hvussu sorterar tú títt burturkast, og verður tað endurnýtt ella endurvunnið?

 

Mynd 2

En tegning av tre bokser som smiler, der den ene holder et skilt med et gjenvinningssymbol.

Dósir eru eitt gott dømi um burturkast, sum tú nokk fæst við. Um dósirnar verða sorteraðar rætt, kunnu tær endurnýtast til nýggjar dósir. Á henda hátt slepst undan tørvinum á at grava rávøru upp og virka hana til framleiðslu av nýggjum dósum. Sorterar tú dósirnar og lata tær til eitt stað har tær kunnu endurnýtast? 

 

Mynd 3

Et bord sett ovenfra. På bordet sitter noen og arbeider på datamaskiner.

Tey flestu hava helst keypt brúkt elektronikk. Tað er eisini endurnýtsla.

Umvæling av elektronikki er vorðið meira vanligt seinnu árini. Umvæling merkir, at nakað brúkt verður endurreist. Flerir handlara hava lati upp, har møguleiki er at selja sítt gamla elektronikk og keypa elektronikk, sum er umvældur. Handlarnir hava gjørt vinnu burturúr at keypa, selja og umvæla elektronikk. Henda virkismodellin stuðlar endurnýtslu. 

Mynd 4

Et klesstativ med forskjellige gensere på. Foran stativet er det en hånd som holder et skilt hvor det står "second hand" på.

At keypa brúkt klæðir er eisini endurnýtsla. Góð dygdar klæði slítast bara spakuliga. Tí verður tað ofta selt á netinum og á smáum marknaðum. Endurnýtsla av klæðum kann eisini vera ein fín troyggja, sum tú arvar frá einari bróður, systur ella systkinabarni.

Mynd 5

En dame som er i ferd med å legge to sekker med klær ned i en konteiner for gjenvinningsklær.

Tá tú letur tíni gomlu klæðir inn í íløt, sum ymiskir vælgerandi stovnar hava sett upp, ert tú við til at tryggja endurnýtslu og endurvinning. Klæði, sum hava virði, verða seld víðari, og klæði, sum ikki kunnu seljast, verða send til endurnýtslu ella aðra nýtslu.

Mynd 6

En rekke med containere på en gjenvinningsstasjon.

Tá tú sorterar burturkastið og letur tað í røttu íløtini á endurnýtsluplássinum , hjálpir tú til at tryggja so nógva endurnýtslu og endurvinning sum gjørligt. Frá endurnýtsluplássinum verða ymsu bólkarnar latin øðrum móttøkumiðstøðum. 

Mynd 7 og 8

Et stort svart mursteinshus med mange vinduer på fem etasjer.
Foto: Gamlemursten.dk

En grå mursteinmur med et mønster på.
Foto: Gamlemursten.dk

Endurnýttir múrsteinar vóðru brúktir til byggingina av Jakobsens Hus í Carlsberg Byen í Keypmannahavn. Hesir steinar vórðu tiknir úr øðrum bygningi, reinsaðir og fluttir, síðani brúktir sum framsíðu.

 

Mynd 9

En svart mursteinmur med en peis inne i den. Foran peisen står det en skinnsofa.
Foto: Gamlemursten.dk

Her eru endurnýttir tigulsteinar nýttir innandura til at múra ein innanhýsis skilavegg við innbyggdari peis.

 

Mynd 10

En bygning laget av ulike typer oransje murstein. Mursteinene er satt sammen i flere forskjellige mønstre. Bygningen har store vinduer.
Foto: Rasmus Hjortshøj, Arkitekt: Lendager

Á myndini sæst ein framsíða bygd við múrsteinsmodulum, sum eru skorin úr verandi múrverki. Modulini eru flutt og sett upp sum ein heild. Henda loysning kann nýtast í støðum, har tigulsteinar verða bygdir saman við sementblandingi, sum hevur eitt høgt innihald av bindandi evni. Er tað endurnýtsla ella endurvinning?

 

Mynd 11

En bygning laget av forskjellige typer oransje murstein. Mursteinene er satt sammen i flere forskjellige mønstre. Bygningen har store vinduer. Foran bygningen er det en gårdsplass med stier, en plen og busker.
Foto: Rasmus Hjortshøj, Arkitekt: Lendager

Á myndini sæst ein framsíða bygd við múrsteinsmodulum, sum eru skorin úr verandi múrverki. Modulini eru flutt og sett upp sum ein heild. Henda loysning kann nýtast í støðum, har tigulsteinar verða bygdir saman við sementblandingi, sum hevur eitt høgt innihald av bindandi evni. Hetta kallað vit endurnýtsla, tí steinarnir verða brúktir aftur í sínum upprunastøðu.

Mynd 12

Knuste tegl brukt som underlag i en kommende grønn anleggsplass.

Á myndini sæst eitt dømi um undirlagið til eitt tak við gróðrarøkið. Knústur tigulsteinar er blandaður í undirlagstilfarið. Tigulsteinarnir hevur góðar eginleikar at taka ímóti og sleppa vatni. Tað gevur gott grundarlag fyri gróðrarøkið.

Hetta telst sum endurnýtsla, tí knústu tigulsteinarnir verða brúktir til eina nýggja niðurstøðu í nýggjum samanhangi, sjálvt um tey ikki eru brúkt í teirra upprunastøðu.

 

Tíð: Ca. 65 min.

Lesing: 20 min. 

Uppgáva: 45 min. 

 

Uppgáva (45 min.)

Í hesi uppgávu skalt tú brúka tøknilig hugtøk til at lýsa, um talan er um endurnýtslu ella endurvinnu.

Endamálið er, at tú fært evnishugtøkini fast í tínum orðatilfeingi.

Hygg eftir myndadømunum longri uppi á síðuni fyri at fáa íblástur til tíni svar.

Svar fylgjandi einsamallur (20 min.)

 

  1. Finn tvey ítøkilig dømi, tú kennir, um endurnýtslu úr tínum gerandisdegi.
  2. Finn tvey ítøkilig dømi, tú kennir, um endurvinnu úr tínum gerandisdegi.
  3. Finn eitt ella fleiri dømi um endurnýtslu av tigulsteinum frá tínum øki.
  4. Finn eitt ella fleiri dømi um endurvinnu av tigulsteinum, frá tínum øki.

Legg fram fyri tínar bólkafelaganum (10 min.)

  • Legg tíni dømi fram fyri einum síðufelaga og kjakast um, hví tað er endurnýtsla ella endurvinna.

Gjøgnumganga svar í flokkinum  (15 min.)

  • Deil tykkara svar við flokkinum.